Voor u ligt de jaarrekening over het jaar 2022. In de vorige jaarrekening schreven we in het vervolg op deze zin “een bijzonder jaar”. Voor 2022 doet die omschrijving geen recht aan de dynamiek waar wij met z’n allen mee te maken hebben gehad. Het was namelijk weer een bijzonder jaar met onbekende nieuwe uitdagingen voor iedereen maar zeker ook voor gemeenten in Nederland. Waar de begroting 2022 nog werd vastgesteld op het moment dat de coronapandemie op zijn retour leek, startte het jaar zelf, en daarmee de uitvoering van die begroting, weer in een lockdown. Kort daarna gevolgd door het aantreden van kabinet Rutte IV.
Het regeerakkoord van dat kabinet kent voor gemeenten grote en complexe uitdagingen op verschillende beleidsterreinen zoals klimaat, duurzaamheid en wonen. En biedt tegelijkertijd slechts incidenteel financiële verlichting voor de eerstvolgende jaren. Hierdoor is het zogenoemde "ravijnjaar 2026" ontstaan. De onzekerheid over de inkomsten van de gemeenten voor de jaren vanaf 2025 en verder is groot en een mogelijke oplossing vooralsnog ongewis.
Op het moment dat we hier goed en wel kennis van hadden genomen, viel Rusland Oekraïne binnen. Een oorlog die Europa op z’n grondvesten doet schudden, maar ook direct merkbaar was in onze eigen gemeente. Zichtbaar in de vorm van vluchtelingen die bij ons een opvangplek zochten en konden krijgen. En meer indirect in de prijsontwikkeling van verschillende grondstoffen, die de kosten flink hebben opgedreven, en uiteindelijk ook merkbaar werden in onze eigen financiële huishouding.
Op bijna hetzelfde moment was er in gemeentelijke Nederland sprake van een bestuurswisseling die na de verkiezingen van maart plaatsvond. Die wisseling maakt dat de begroting voor 2022 nog door het oude college is voorbereid, opgesteld en deels uitgevoerd. Terwijl halverwege 2022 het nieuwe college die uitvoering over nam en via deze jaarrekening nu verantwoording over het gevoerde beleid aan u aflegt.
Een hectisch jaar is wat ons betreft dan ook meer op z’n plaats als typering voor 2022. En het doet ons deugd vast te kunnen stellen dat ondanks al die hectiek het ons met veel partners in de stad en soms daarbuiten is gelukt een groot deel van onze doelen en ambities verder te brengen. Onderstaande figuur laat zien dat zo’n 65% van de voornemens is gerealiseerd of in gang gezet
(23%).
Er was naar onze mening in 2022 sprake van een situatie waarin we probeerden grip te houden op omstandigheden waarvan we wisten dat we die niet zelf in de hand hadden. Dat was af en toe spannend en vereiste dat we, met het oog op de belangen van en in de stad, alert en “boven op de bal” bleven zitten bij het verder vormgeven en uitvoeren van onze plannen. We wilden voorkomen dat alle ontwikkelingen buiten ons om tot verlamming zouden leiden. We denken dat we daar voor een belangrijk deel in zijn geslaagd.
Maar, niet alles is gelukt, want naast de extra inspanningen door de laatste lockdown en de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, hadden wij te maken met een toenemende krapte op de arbeidsmarkt waardoor noodzakelijke capaciteit niet altijd beschikbaar was. En kampte de organisatie, mede vanwege corona, met een hoog ziekteverzuim. De druk op de ambtelijke organisatie was soms hoog. We zien dat beschikbare kredieten en budgetten in toenemende mate niet ingezet kunnen worden en dat het tempo van het realiseren van onze ambities achterblijft bij eerdere verwachtingen. Dat, in combinatie met het slechts incidenteel beschikbaar stellen van de noodzakelijke middelen door het Rijk, baart ons zorgen.
In de toelichtingen op de verschillende programma’s geven wij u een beeld van waar noodgedwongen voorgenomen activiteiten niet door konden gaan. Hieronder lichtten wij enkele bijzonderheden uit 2022 nader toe.
Vluchtelingen, niet statushouders en statushouders
De oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende vluchtelingenstroom is hiervoor al even genoemd. Vanaf maart vorig jaar werd duidelijk dat Nederland rekening moest houden met een aanzienlijke stroom vluchtelingen die opgevangen moesten worden. Onder regie van de veiligheidsregio en met hulp van vele partners in de stad en niet in de laatste plaats particulieren worden circa 200 Oekraïense vluchtelingen opgevangen. Een prestatie van formaat waarop we trots kunnen zijn en waarmee Nieuwegein haar verantwoordelijkheid op dit vlak heeft genomen. Zeker toen in de loop van 2022 bleek dat naast de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne ook de opvang van vluchtelingen uit andere onveilige landen onder druk kwam te staan. Met man en macht is toen gewerkt aan een tijdelijke opvanglocatie op een passagiersboot gelegen aan de Vreeswijksestraatweg. Op deze manier heeft onze gemeente bijgedragen aan de crisisnoodopvang om de situatie in Ter Apel te verlichten.
Verkiezingen
In maart 2022 waren er gemeenteraadsverkiezingen. Deze waren in 2022 bijzonder. De uitslagenavond was namelijk niet in het bedrijfsrestaurant van ons Stadshuis, maar in de foyer van theater DE KOM. En dat had te maken met de keuze van de NOS om de landelijke uitzending van de uitkomsten van de gemeenteraadsverkiezingen vanuit het Stadshuis in Nieuwegein uit te zenden. Een uitzending die niet alleen ons mooie Stadshuis, maar zeker ook onze mooie gemeenschap en de politiek, landelijk goed op de kaart heeft gezet.
Wonen
Op veel plekken in de stad is zichtbaar geworden dat in Nieuwegein verder wordt gebouwd. Het meest duidelijk is dat in City waar de werkzaamheden rond het tramstation in West nu ook echt de hoogte in gaan. Maar ook aan de Doorslagzone naast het Stadshuis. De heiwerkzaamheden zijn oktober 2022 gestart en sindsdien ziet er op die plek bijna dagelijks anders uit. Twee belangrijke stappen om de binnenstad verder te vervolmaken, maar ook van een flink aantal woningen te voorzien.
Sport
In het verlengde van onze bouwopgaven is in 2022 gewerkt aan de ontwikkelingen rond het Sportpark Parkhout Zandveld en de verplaatsing van de hockeyvereniging. Niet alleen om ruimte voor nieuwe woningen te creëren, maar ook om naar de toekomst toe voor voetbal en hockey hoogwaardige en passende voorzieningen te creëren.
Datzelfde speelt ook rondom zwembad Merwestein waar we eind 2022 de voorbereidingen voor een grootscheepse verbouwing hebben opgepakt. Begin 2023 zijn daartoe voorstellen aan de raad voorgelegd. Met als doel te komen tot toekomstbestendige, rendabele en duurzame voorzieningen waar Nieuwegein en haar inwoners veel plezier aan hebben.
Sociaal Domein
De ontwikkelingen in het sociaal domein blijven wij nauwgezet volgen. Hernieuwde inkoop voor Jeugdzorg en WMO is in 2022 een stap dichterbij gekomen en we zien vanuit organisatie de zorgvraag vanuit de stad verder toenemen. Dat legt een groot beslag op onze middelen. Dat betekent dat we scherp aan de wind moeten blijven zeilen en waar nodig keuzes moeten blijven maken.
Inflatie
Na jarenlang vrijwel stabiel te zijn geweest, is de inflatie in 2022 snel opgelopen. Met name de sterke stijging van de energieprijzen heeft een groot effect op gemeentelijke financiën. Ook merkten we dat de kosten van een aantal grote projecten fors is gestegen. Zoals afgesproken in de kaderraad, zijn in de P&C-documenten waar nodig budgetten en kredieten verhoogd vanwege de gestegen kosten. Voor 2022 was de verhoging van de algemene uitkering voldoende om de prijsstijgingen op te vangen. Of dit voor 2023 ook geldt, is nog onduidelijk omdat veel verhogingen met vertraging doorwerken in de lasten.
Financiën
En dat brengt ons bij de financiën. De jaarrekening 2022 sluit met een positief resultaat en de kerngegevens laten zien dat de financiële positie van onze gemeente op dit moment goed is. Maar toch maskeert dit naar onze mening de vraagstukken waar we de komende jaren voor gesteld worden. De voornemens en ambities van het kabinet Rutte IV betekenen voor gemeenten zoals gezegd een extra, maar ook incidentele impuls voor de komende jaren. Vanaf 2026 vallen de gemeenten terug op de oude afspraken die niet passen bij wat de gemeente nodig heeft. Op heel veel plekken is al gesproken en geschreven over dit zogenaamde “ravijnjaar”. En hoewel het kabinet aangeeft zich van deze situatie bewust te zijn, zijn passende maatregelen vooralsnog uitgebleven. Dat maakt dat in de hectiek van de huidige tijd financiële onzekerheid een extra aspect is om rekening mee te houden. En maakt het besturen van onze gemeente en verder invulling geven aan onze doelen en ambities niet eenvoudiger. En als we dit combineren met de complexiteit om de grote opgaven voor onze stad van de grond te krijgen en daar voortgang in te boeken dan vraagt dit in aanloop naar de begroting 2024 een indringend gesprek over de gehele context waarbinnen gemeente en dus wij opereren en hoe we dit realistisch vertalen in een passende begroting.
Door een inzichtelijke en overzichtelijke P&C-cyclus proberen wij met u zo goed mogelijk aan het stuur te blijven binnen de financiële mogelijkheden. Hoe de financiën voor het jaar 2022 zijn uitgepakt presenteren wij u op hoofdlijnen in het volgende hoofdstuk.